Kolksluis

Als je in de zomer de bootjes vanaf het IJ de smalle Oudezijdskolk ziet opvaren, realiseer je je niet meteen dat dit kan omdat Amsterdam rond 1400 een gewaagde beslissing nam. Het IJ was toen nog in directe verbinding met de Zuiderzee en kende eb en vloed. Om de nog kleine stad lag een beschermende zeedijk.

Op de tekening hieronder is die zeedijk in rood aangegeven. Om schepen de gelegenheid te bieden de stad in te varen, werd de zeedijk op twee plekken doorbroken (blauw aangegeven) en werden daar sluizen aangelegd. De ene doorbraak, rechts op de tekening, bestaat niet meer, deze was bij de huidige Martelaarsgracht. De andere doorbraak was bij de nog steeds bestaande Kolksluis.

Tweehonderdvijftig jaar later was de stad enorm gegroeid. Er werden nieuwe bruggen en sluizen aangelegd, in 1682 zelfs drie. De eerste stenen voor deze bruggen werden gelegd door zonen en neefjes van de toenmalige burgemeesters. Tussen de Oudezijdskolk en de naastgelegen Gelderskade – die sinds 1579 ook binnen de stadsmuren lag - werd een brug met waterkering aangelegd, de Hoofdbrug. 

De waterkering (blauwe stip op de afbeelding hieronder) beschermde zowel de Oudezijdskolk als de Geldersekade. Voor het leggen van een metrobuis in de jaren zeventig van de vorige eeuw werd deze keersluis tijdelijk verwijderd om boven op de buis weer opgebouwd te worden. 

In 1872 waren inmiddels de Oranjesluizen in gebruik genomen. Eb en vloed waren daardoor in Amsterdam verdwenen. Maar dat betekende niet dat de oude sluizen verdwenen. Een aantal heeft nog steeds een belangrijke functie. Zij maken deel uit van de waterkeringen van Amsterdam, die dwars door de stad lopen. De waterkering bij de Hoofdbrug is daar een van. Bij hoge waterstanden of calamiteiten op het IJ kunnen deze keringen worden gesloten.

Bronnen:

Beeldbank Amsterdam: https://archief.amsterdam/beeldbank/?mode=gallery&view=horizontal&sort=random%7B1663685157803%7D%20asc

Rijksmuseum Amsterdam: https://www.rijksmuseum.nl/nl

Amsterdam Waterbestendig: https://edepot.wur.nl/253952

https://www.theobakker.net/pdf/sluizen.pdf