LUNENBERG.INFO
Blog Layout
Nov 03, 2020
Rood Paleis
In dit opvallende zwarte gebouw aan de Amsterdamse Passeerdersgracht situeerde Ferdinand Bordewijk in zijn boek het ‘Rood Paleis, Ondergang van een eeuw’ (1938) een bordeel. De roman speelt vlak voor de Eerste Wereldoorlog en gaat over het ‘fin de siècle’, het einde van een tijdperk. Bordewijk beschrijft het gebouw als, 'een pand van somberheid en verschrikking […], een pand met een geheim, [gelegen aan] een korte, lugubere gracht. Een smalle trog vuil water. De rioolgaten even boven het watervlak bloot in de grachtwallen, zwartachtig druipend'.
De grachten in de Jordaan waren in het begin van de twintigste eeuw inderdaad nog steeds smerig. En naast het gebouw lag oorspronkelijk het Leidsche Kerkhof dat als lugubere noot zou kunnen worden opgevat. Maar dat kerkhof was aan het einde van de negentiende eeuw al ontruimd en op het terrein stonden in de tijd waarin Bordewijks’ roman speelt inmiddels al scholen.
Daklozenopvang
In werkelijkheid was het pand aan de Passeerdersgracht ook nooit een bordeel. Het is in 1850 gebouwd als een ‘Toevlugt voor behoeftigen’, een daklozenopvang. In het gebouw konden daklozen komen eten en waren honderd slaapplaatsen. De dagelijkse opvang werd uit giften van burgers betaald. De gulle gevers kwamen zo nu en dan kijken hoe hun geld werd besteed.
Foto's: Beeldbank Amsterdam
Concurrentie en de terugloop van de giften na de invoering van de Armenwet in 1912 – burgers meenden dat giften niet meer nodig waren – leidde tot sluiting van de ‘Toevlugt’ in 1923. Tussen 1923 en 2006 had het gebouw verschillende bestemmingen, toen werd een deel van het gebouw een kunstsalon.
Rode Salon
Elisabeth den Bieman de Haas is een gerenommeerde kunsthandelaar. Meer dan vijfentwintig jaar had zij een galerie in de Nieuwe Spiegelstraat gericht op vooral werk van de Cobra beweging en meer in het bijzonder van Corneille. Daarna – van 2006 tot 2016 - had ze een besloten kunstsalon in het achterste deel van het gebouw van de voormalige ‘Toevlugt’ die ze de naam Le Salon Rouge gaf. De naam en inrichting van de salon waren natuurlijk een knipoog naar het boek ‘Rood paleis’ van Bordewijk.
Inmiddels wordt er in het gebouw gewoond en gewerkt.
Bordewijks Rood Paleis is te vinden op https://www.dbnl.org/tekst/bord001rood01_01/
Follow Us
Op nr. 40 in de Sint Jacobsstraat is deze gevelsteen te zien. Hier woonde van 1660 tot 1691 Hendrick Ameshoff die uit Bentheim, net over de grens bij Enschede, kwam. Vermoedelijk handelde Hendrick in het zandsteen dat rond Bentheim werd gedolven en in Amsterdam erg gewild was.
In 1663 verhuisde Jacomijntje Pieters van Middelburg naar Amsterdam. Daar had haar man Pieter Cornelisz. Plockhoy zich na enige rondzwervingen in Engeland en Ierland gevestigd. Enkele jaren later woonde Jacomijntje in het Doopsgezinde armenhofje De Hoeksteen in de Oude Looiersstraat. Wat was er gebeurd?
In de Eerste Passeerdersdwarsstraat 51-65 staat het oudste nog bestaande Nederlandse voorbeeld van philantropische (sociale) woningbouw, bestemd voor arbeiders (het lichte complex rechts op de tekening). Het is in 1853 gebouwd door de architect Hendrik Hana in opdracht van de een jaar eerder opgerichte Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse. Het is een klein complex van twaalf woningen, dat bedoeld was als een model voor grotere projecten.
Hendrik Laurensz. Spieg(h)el was een van de belangrijkste Amsterdamse schrijvers en dichters uit de tweede helft van de 16e-eeuw en mede-oprichter van de rederijkerskamer De Eglantier. Rond 1600 liet hij door architect Hendrick de Keyser het huis op de afbeelding hierboven bouwen. Het stond aan de buitenzijde van het Singel. De stadsmuur was
Op het huidige Muntplein, waar Singel en Amstel elkaar ontmoeten, stond oorspronkelijk de Regulierspoort. Deze stadspoort, gebouwd rond 1485, was een van de drie hoofdpoorten van middeleeuws Amsterdam. De naam van de poort komt van het nabijgelegen Reguliersklooster.
In de middeleeuwen was Amsterdam een houten stad. In 1421 en 1452 waren er twee grote stadsbranden in Amsterdam. Precieze gegevens ontbreken, maar in 1421 zou meer dan een derde van de toen jonge stad verloren zijn gegaan. Zeker is dat de Nieuwe Kerk, de Heilige Stede, het Sint-Elisabethgasthuis, het Stadhuis en tenminste één huis in de Kalverstraat in vlammen opgingen.
Mijn blogjes gaan eigenlijk altijd over onderwerpen waarvan nog iets terug te zien is in Amsterdam. Maar deze keer zou je daar voor naar Napels moeten gaan. Ik heb het in dit blogje over een schilderij dat Margriet Boelen in 1512 schonk aan het Kartuizer Klooster.
Ooit stonden er op het perceel Keizersgracht 493 een koetshuis en stallen. Ze hoorden bij het dubbele woonhuis van burgemeester Andries de Graeff (1611 - 1678) op Herengracht 446, in de Gouden Bocht. Dit stadspaleis staat er nog steeds. Via de tussenliggende tuin kon de burgemeester van zijn woonhuis naar het koetshuis lopen. De Graeff was
Als je door het Vondelpark van Amsterdam-West naar Amsterdam-Zuid wilt, kun je verschillende routes nemen. Een daarvan is door de Rijtuigenhof. De Rijtuigenhof is genoemd naar de Amsterdamsche Rijtuig Maatschappij die vanaf de tweede helft van de 19-eeuw een groot terrein in deze buurt beheerde.
In de tweede helft van de 19e-eeuw nam de gemeente Amsterdam diverse private ondernemingen over, zoals gas- en drinkwaterbedrijven. Daarnaast reorganiseerde de gemeente haar al bestaande taken, waaronder de geneeskundige armenzorg en de politie.