Beddenwinkels
Het oud Nederlandse woord 'bedde' betekent matras. Die matras kon op de grond, in een bedstee, of in een ledikant worden gelegd. Een bedde heeft door de eeuwen heen veel vormen en variaties gekend. De bovenstaande gevelsteen in de Huidenstraat op nr. 21 illustreert dat op een mooie manier. Hier was een kwaliteitswinkel gevestigd, vandaar de kroon.
In deze winkel was een ruime keuze aan spullen om een slaapplek in te richten. Aan beide zijden van de kroon zijn opgerolde stoffen te zien die steunen op consoles. In het midden staat een grote zak met mogelijk kapok, een nieuwtje rond 1761. Kapokbomen groeiden op Java in het wild, maar vanaf de tweede helft van de 18e-eeuw werd de teelt gecultiveerd. Kapok werd net als veren en dons gebruikt om de matras te vullen. Op de baal staat een meesterteken, een teken van vakmanschap. Links, met noppen, zien we mogelijk lege matrassen. Er zijn in de winkel ook oorkussens (hoofdkussens) te zien en er zijn opgerolde peluws en dekens te koop.
Naast de gevelsteen in de Huidenstraat heb ik nog twee andere, oudere Amsterdamse gevelstenen gevonden die met slapen te maken hebben.
Op Prinsengracht 36 was zowel in de 17e- als in de 19e-eeuw een beddenwinkel gevestigd. Over de eerste periode is niet meer bekend dan dat in 1687 het huis werd aangeduid als 'daer jegenwoordigh de Veersack in de gevel staet'. Vijftig jaar later zat er een ander bedrijf in het pand. Maar in 1806 werd de winkel verhuurd aan de beddenwinkelier Frederik Nicolaas Hopker, die het hele pand in 1819 kocht. Hoe lang de beddenwinkel daar vervolgens nog gevestigd is geweest, is niet helemaal duidelijk.
De oudste bedde gevelsteen die ik vond is ingemetseld in de Sint Jansstraat op nr. 11 en stamt uit 1591. Een houtgravure van Peter Flötner uit 1530 heeft als voorbeeld gediend voor het prachtige hemelbed. Grappig is dat de maker van de gevelsteen een matras aan de afbeelding heeft toegevoegd. De matras lijkt gemaakt van mooie stof en is rijk gevuld.
Bronnen:
DBNL: De oude buitenplaatsen van Batavia
Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen
Hendrick de Keyzer, Huizen in Nederland, deel 2
Follow Us
