Het TeHuis

Toen vorig voorjaar veel jonge vrouwen met kinderen uit Oekraïne per trein op Amsterdam Centraal aankwamen, stonden er vrouwen op het perron klaar om hen naar Vluchtelingenhulp te begeleiden. Dit om te voorkomen dat ze in handen van personen met minder goede bedoelingen zouden vallen.

Het sloot aan bij een lange traditie van stationsjuffrouwen die er voor waakten dat meisjes en vrouwen van buiten de stad in de prostitutie terecht zouden komen. In 1902 werd op het Centraal Station te Amsterdam de eerste Nederlandse post voor dit Stationswerk geopend. 

De Stationsjuffrouwen waren in dienst bij de in 1882 opgerichte Nederlandse tak van de Union Internationale des Amies de la Jeune Fille.

Het intiatief voor de Stationsjuffrouwen kwam voort uit de ervaringen met de zorg voor ‘gevallen vrouwen’. In het midden van de 19^e-eeuw, aanvankelijk vooral geïnitieerd door mannen van christelijke huize, werd geprobeerd om prostituees oftewel ‘meisjes die tot zonde waren vervallen’, weer op het rechte pad te helpen. Maar al snel werd duidelijk dat de oorzaak van de zonde meestal niet bij de meisjes lag.

Aan het einde van de 19^e- eeuw begonnen ook vrouwen zich met deze problematiek te bemoeien. In 1884 werd de ‘Nederlandsche Vrouwenbond ter verhoging van het zedelijk bewustzijn’ opgericht. De bond verzorgde lezingen, regelde veilige adressen voor meisjes en drong bij de regering aan op maatregelen tegen de handel in meisjes en vrouwen.

Maar al eerder was er in Amsterdam een plaats waar meisjes en vrouwen die naar Amsterdam kwamen terecht konden.

Vereeniging ter Verspreiding der Waarheid 

De Vereeniging ter Verspreiding der Waarheid werd in 1847 opgericht door godsdienstleraar Theo Looman. Het was een vereniging van mannen van de ‘kleine burgerij’ (kantoorbediendes, onderwijzers, middenstanders) en ambachtslieden (kleermakers, kastenmakers en hoedemakers). Het lidmaatschap kostte slechts 2 cent per week. Het doel van de Vereniging was het verspreiden van de orthodox protestantse levenswijze. Hiertoe werden – per wijk georganiseerd - buurtbezoeken afgelegd. Daarbij werd gepraat over de bijbel en werd samen gebeden. Looman zelf legde zeventig bezoeken per maand af. Het viel de broeders niet mee wat ze aantroffen in de sloppen van de stad. In de loop van de jaren breidden de activiteiten zich dan ook steeds meer uit. Er was in het verenigingsgebouw aan de Elandsstraat nr. 84 onder andere een zondagschool en een breischool. En er werd lesgegeven in schrijven, lezen en tekenen. Ook was er een uitgebreide – christelijke - bibliotheek.

Het TeHuis

Al in 1856, nog geen tien jaar na de oprichting van de vereniging, opende de Vereeniging ter Verbreiding der Waarheid in de Bethaniëndwarsstraat een logement voor “eerbare meisjes en vrouwen die op zoek waren naar werk en beschermd moesten worden tegen kwaadwillende heren en hoerenmadammen”. De opzet was uitdrukkelijk het verlenen van tijdelijk onderdak, tot de betrekking gevonden was. De orthodox christelijk initiatiefnemers heetten iedereen welkom, ook joodse meisjes en moslimvrouwen. Alleen reizende meisjes en vrouwen konden zich twee dagen voor vertrek aanmeldden en werden dan van het station opgehaald en naar het logement gebracht.

Het TeHuis werd ook aanbevolen door de hierboven al genoemde ‘Nederlandsche Vrouwenbond tot verhooging van het zedelijk bewustzijn’. In 1871 verhuisde het TeHuis naar Prinsengracht 439, dat in 1901 herbouwd werd. Het was een heel diep pand met een voor- en een achterhuis. 

Het Nieuws van den Dag beschreef op 26 juni 1901 de kamers in het voorhuis en in het achterhuis.

Het (voorhuis) is bestemd voor dames die er voor ƒ 1.50, ƒ 1.25 of ƒ 1.- volledig pension vinden en een eenvoudige, maar vriendelijke slaapkamer. Vóór aan de straat is een groote gemeenschappelijke conversatie- en eetzaal, behagelijk en gezellig ingericht, met een uitgebouwden erker, die een fraai uitzicht over de Prinsengracht geeft. Er is hier plaats voor zeventien dames.

Het achterhuis is bestemd voor dienstboden, die er voor 75 of 50 cents per dag een wel is waar klein, maar frisch en helder kamertje hebben, met volledige verzorging, alles inbegrepen. Er is daar plaats voor 30 personen, die eveneens een gemeenschappelijke eetkamer hebben en een groote, ruime, helder verlichte zaal, in de benedenverdieping gelegen.

In 1932 werd het TeHuis gesloten. In het pand zijn nu appartementen.

Bronnen:

Van Moeder op Dochter, 1977

Canon Vrouwenopvang

Theo Bakkers Domein, 2015

Beeldbank Amsterdam

Amsterdam op de kaart: https://amsterdamopdekaart.nl/1850-1940/Prinsengracht/439