February 26, 2021

Een dokter, een karrijder en een Pruisische gardist

Deze iconische foto is in 1928 genomen op de hoek van de Tweede Looiersdwarsstraat en de Oude Looiersstraat. Rechts staat gemeente-arts Kooistra. Aan de linkerkant staan de bewoners met hun poepemmertjes klaar om die te laten legen in de boldootkar. Terwijl de bewoners van de nieuwere wijken als de Pijp en de Kinkerbuurt al decennialang riolering hadden, zou het tot 1935 duren voor ook de complete Jordaan van riolering was voorzien.

Dokter
Kooistra was vanaf de oprichting van de gemeentelijke geneeskundige dienst in 1903 werkzaam in de Jordaan. Als gemeente-arts was hij zowel praktiserend armenarts als rapporteur over de gezondheidstoestand van de Jordaan bewoners. Hij was een betrokken dokter en zal zeker niet blij zijn geweest met de trage aanleg van riolering in de Jordaan. De voltooiing ervan maakte hij niet meer mee. Kooistra stierf in 1930; honderden Jordanezen kwamen naar de begrafenis. 

Karrijder

Als we inzomen op de foto zien we op nr. 16 een water-en-vuurwinkeltje waar je heet water en gloeiende kooltjes kon kopen, en ook Rinso waspoeder. Het bord erboven vermeldt dat W. ten Seldam brandstoffen thuis bezorgd. Willem ten Seldam was karrijder. Ik vermoed dat hij bezorgde voor het naastgelegen brandstoffenmagazijn Marcus op nummer 10, maar een bevestiging daarvan heb ik niet kunnen vinden.

De huizen 12-18 zien er op de foto uit 1928 al niet best uit en zijn in of na de oorlog afgebroken. Tot in de jaren zeventig hebben op deze plek vervolgens opslagplaatsen gestaan. In de jaren negentig werden deze afgebroken voor nieuwbouw, maar in plaats daarvan kwam er – op initiatief van de buurt - een speeltuintje, dat door de bewoners zelf is aangelegd en wordt onderhouden.

Op de gevel van het huis rechts van het speeltuintje is nog steeds te lezen Brandstoffenmagazijn Marcus.


Pruisische gardist

Terug naar de beginfoto. Kooistra staat voor de slijterij van H.B. Laugeman, de zoon van de Pruisische gardist Johann Melchior Laugeman (zie foto). Johann verliet het Pruisische leger in 1832 en kwam in 1834 aan in Amsterdam. Drie jaar later trouwde hij in Amsterdam met de uit zijn geboortedorp afkomstige Anna. Beiden waren toen tapper van beroep en zij namen in één van de volgende jaren de uit 1780 daterende slijterij over. Na Anna’s dood trouwde Johann nog tweemaal met een Amsterdamse. Johann werd opgevolgd door zijn zoon Heinrich Barend en zijn kleinzoon Willem Frederik.

De slijterij (en volgens sommige bronnen tevens likeurstokerij) besloeg naast het hoekhuis ook nog een naastliggend pand en twee achterhuizen, die de Laugemans verhuurden. Het hoekpand is na het vertrek van de Laugemans een boekbinderij geweest. Nu zijn het hoekpand en het ernaast gelegen pand woonhuizen.