Fotografie Koene & Büttinghausen
Het was verrassend en ook troostend: een beeltenis hebben van je ouders, kinderen of andere geliefden als je niet bij hen kon zijn. In de tweede helft van de 19-eeuw werd dat technisch mogelijk. Portretfotograaf werd een nieuw en populair beroep. Cornelis Koene en Joseph Büttinghausen waren twee van deze fotografen. Hun onderneming had naast Amsterdam ook een vestiging in Batavia.
Zolderateliers
In 1884 kocht Cor Koene het pand Herengracht 150, gelegen op de hoek met de Leliegracht. Het 17e-eeuwse pand was toen al eens ingrijpend verbouwd. De trapgevel was vervangen door een moderne halsgevel en onder de oorspronkelijke balkenplafonds waren nieuwe plafonds aangebracht. Dat laatste zou bij een renovatie in de vorige eeuw tot een verrassing leiden: de 17e-eeuwse balkenplafonds bleken prachtig versierd te zijn. De veranderingen die Cor Koene aanbracht waren van een andere orde: hij liet aan de Leliegrachtzijde een zolderatelier met balkon bouwen om voldoende licht te hebben voor het maken van foto’s. En in 1887 ging hij een samenwerkingsverband aan met zijn zwager Joseph Büttinghausen.
Joseph kwam uit een fotografengezin. Het oudste nog bestaande zolderatelier in Amsterdam (uit 1879) aan het Singel 512 was van zijn vader Max. Max zou later, rond 1900, door architect Gerrit van Arkel ook het mooie pand Spui 15 laten bouwen, dat ook weer voorzien was van een zolderatelier. Zijn naam staat daar nog steeds voluit op de gevel.
Links Singel 512, rechts Spui 15
Fotografie Koene & Büttinghausen: Amsterdam en Batavia
Fotografie Koene & Büttinghausen werd een gerenommeerd fotoatelier. Terwijl Joseph Büttinghausen het Amsterdamse atelier leidde, vertrok Cor Koene in 1887 naar Batavia en opende daar onder de naam Koene & Co een tweede atelier. Dat atelier was gevestigd in een zijstraat van de Paser Baru, het oudste winkelcentrum van Batavia. Cor trouwde in Batavia de Indische Sophie Emelia Heaviside. In de Bataafse kranten maakte hij regelmatig reclame, waarin hij bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen in de fotografie aankondigde. Na 1900 maakte hij bovendien nadrukkelijk reclame voor kinderfoto’s die ook bij de cliënten thuis konden worden gemaakt.
Koene & Co, Batavia
Bekende klanten
Onder de vele gefotografeerden in Amsterdam waren bijvoorbeeld de schilder en directeur van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten August Allebe, de actrice Theo Mann-Bouwmeester, naar wie de Theo d'Or prijs en de Theo Mann-Bouwmeesterring zijn genoemd, en de ondernemer en filantroop Willem Spakler.
August Allebe, Theo Mann-Bouwmeester, Willem Spakler
Dat de twee locaties elkaar versterkten blijkt misschien wel het duidelijkst uit de foto’s die ze maakten van Rudolph MacLeod en Margaretha Zelle (beter bekend als Mata Hari).
Koene & Büttinghausen waren de officiële fotografen van hun huwelijk in 1895 in Amsterdam. Het echtpaar vertrok in 1897 naar Batavia, waar Koene & Co diverse foto’s van het stel maakte. Zelle werd hier ook lid van een lokale dansgroep, waar ze voor het eerst de (Maleise) artiestennaam Mata Hari gebruikte.
Cor Koene overleed, op verlof in Nederland, in 1909. Joseph Büttinghausen hief Koene & Büttinghausen in 1920 op en vertrok uit Amsterdam. Koene & Co in Batavia werd, voor zover na te gaan, in 1924 gesloten.
Bronnen: onder andere Delpher (Het Geheugen), RDK, Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (VVAB), Angela Dekker en Jessica Voeten, Paarden, Koetsier…alles is weg (Groene Amsterdammer, 2017).
Follow Us
