Het eerste Nederlandse reisbureau
In de tweede helft van de 17e-eeuw kocht meester-timmerman Herman Rademaker op de hoek van de Nieuwe Spiegelstraat en de Keizersgracht een stuk grond waarop hij vijf huizen liet bouwen. Twee eeuwen later, van 1880 tot 1887, was in het hoekpand een delicatessenwinkel gevestigd waar toentertijd exotische waren zoals druiven, ananassen, Chinese gember, pisang, asperges en ansjovis konden worden gekocht. De eigenaar, Jacob Lissone, woonde met zijn gezin boven de winkel. Omdat hij goede buitenlandse contacten had, vroeg iemand hem een groepsreisje naar Londen te organiseren. Dat sloeg zo aan dat Lissone uitgroeide tot Nederlands’ eerste reisbureau.
Algemeen Handelsblad 06-02-1886 en Nieuws van den Dag 20-06-1882
In een wervend artikel uit 1901 omschreef Lissone wie de potentiele medereizigers konden zijn als men een reisje bij hem boekte: ‘daar ontmoette U den Indischen ambtenaar of officier (…) daar maakte u kennis met den koopman, den journalist, den fabrikant, met leden van de Tweede Kamer, en met gegoede landbouwers uit het Zuiden en Noorden van ons land.’ Lissone stelde ook vrouwen in staat om vaker en zelfs zonder de begeleiding van een mannelijk familielid op reis te gaan. ‘Wij verheugen ons in de gunst der dames, omdat onze Reiszaak zoodanig is ingericht, dat er tegenwoordig geene dames in Nederland meer bestaan, welke er zich voor schamen te vertellen, dat zij geheel alleen, met een gezelschap onder onze leiding, op reis zijn geweest.’
Lissone bood niet alleen buitenlandse reizen aan. In 1883 verzorgde hij ook reisjes vanuit het hele land naar de Wereldtentoonstelling in Amsterdam. Daartoe werd de Vereeniging Nederlandsch Touristenbureau opgericht, een voorloper van de VVV.
In 1911 liet Lissone door de Spijker-autofabriek een vehikel produceren dat als een voorloper van de bus kan worden gezien. Spijker bouwde vaker bijzondere voertuigen, zoals de Gouden Koets en de eerste hofauto. Lissone’s voertuig was een enorme excursie-auto met plaats voor veertien inzittenden (zie de foto bovenaan dit artikel). Als de kap van de auto was weggedraaid, had iedereen vrij zicht. Lissone zette het gevaarte in voor excursies langs de bollenvelden van Sassenheim en Hillegom. De rondreis kostte tien gulden per persoon, inclusief warme lunch.
In 1927 kwam een samenwerking met reisbureau Lindeman tot stand. Beide reisbureaus zijn na verschillende fusies opgegaan in TUI.
Het hoekpand Keizersgracht 543 was na het vertrek van Lissone naar een pand aan het Singel zo bouwvallig dat in 1888 een nieuw ontwerp werd gemaakt, waarvan ook twee huizen aan de Nieuwe Spiegelstraat (nrs. 22 en 24) deel uitmaakten. Het kleine grondvlak met een scherpe hoek tussen straat en gracht vormde een bijzondere uitdaging voor architect Cornelis Nieuwstad. Toen in de 20e-eeuw het pand er opnieuw slecht bij stond heeft Stadsherstel Amsterdam in overleg met Monumentenzorg dit knappe 19e-eeuwse ontwerp herbouwd. De opvallende erker heeft een sierhekje op de top en onderaan een hangend ornament van gebakken klei. Boven elk van de ronde ramen aan de Keizersgrachtzijde zijn een leeuwenkop te zien. Naast de leeuwenkoppen zijn bloemversieringen aangebracht.
Foto autobus: Stadsarchief Amsterdam.
Noot: De aanzet voor dit blog was een korte tekst die ik schreef voor de Vriendenwandeling 2021 van Stadsherstel Amsterdam. Stadsherstel leverde daarvoor informatie aan. De scriptie van Anke Stegehuis (2012), getiteld ‘Met Lissone op reis! De betekenis van de eerste reisorganisator in het Nederlandse toerisme, 1876-1927’ was een tweede belangrijke bron.
Follow Us
