De waterduiker

In de Elandsstraat tussen de huidige nrs. 31 en 33 is de Smidsegang. In het huis links van de gang, inmiddels vervangen door nieuwbouw, woonden in de jaren dertig van de vorige eeuw Dirk Rietveldt met zijn vrouw Alida Niesink en hun twee kinderen. Daarnaast was buurthuis Ons Genoegen, tegenwoordig iets verder op in de straat te vinden.

Dirk was een losse werkman. Hij werkte als sjouwer bij de pakhuizen aan de grachten en als bruggentrekker (kargadoor) bij de Koekjesbrug. Een borrel ging er graag in: volgens de politiedossiers is hij zeker twaalf keer gearresteerd voor openbare dronkenschap en ook een aantal keren voor diefstal van onder andere zes bloemkolen en een vuilnisbak.

Maar Dirk had ook een andere kant. Hij werd in de buurt beroemd als waterduiker: redder van mensen en dieren uit de grachten. Dat bleek ook een aardige bijverdienste: vaak kreeg hij geld van de familie van de drenkeling en voor elke officieel geregistreerde redding kreeg hij 3 gulden van de politie. Voor een kat die hij ooit uit het riool viste, gaf de Dierenbescherming hem zelfs 15 gulden – genoeg om drie weken de huur te kunnen betalen.

Het redden was een gewoonte geworden, zo vertelde hij in 1931 aan avondblad Het Volk: ‘Zoals een ander een vlieg van z’n neus weg slaat, zoo spring ik te water. Het is wel eens gebeurd dat ik meer dan drie mensen in een week uit het water haalde. Een keer een schippersvrouw van over de 100 kilo, het goede mens had een slokkie op en sukkelde zo met d’r mandje boodschappen de schuit af. Een hijsch dat ik an dat vrouwmensch gehad heb!’

De verdienste wisselde: ‘Later een man die door het ijs gezakt was. Ik bracht hem thuis bij zijn vrouw maar die was er geeneens blij mee. Het waren trouwens niet altijd menschen die ik uit het water haalde. Ook heb ik eens 25 zoetemelksche kasies opgedoken. Daar heb ik een kwartje per kaas mee verdiend.’

Hoeveel mensen en dieren Dirk totaal heeft gered blijft wat onduidelijk: Dirk zelf telde ’74 menschen, twee honden en een paar katten’. Tien reddingen van personen werden in de politiedossiers geregistreerd.

Feest

De reddingen leverde Dirk diverse medailles en onderscheidingen op. Hij ontving onder andere eremedailles van koning Willem III, van koningin-moeder Emma en van koningin Wilhelmina.

In 1931, Dirk was inmiddels midden zeventig en had bij zijn reddingswerk een liesbreuk opgelopen, kende het Carnegie Heldenfonds hem een uitkering van 5 gulden per week toe. Dat was reden voor een dubbel buurtfeest, want in 1931 waren Dirk en Alida ook vijftig jaar getrouwd.

Hun huis werd versierd, er vond een huldiging plaats door het Jeugd Fanfare Corps 'Klein maar dapper' en de ‘Drumfanfare Ons Genoegen'. Enkele dagen later werd Dirk in het buurthuis officieel gehuldigd, waarna een draaiorgel langdurig voor het echtpaar speelde. 

(Links een ontroerde Alida, rechts Dirk met zijn onderscheidingen.

Dirk overleed in 1940. In Slotermeer herinnert de Dirk de Waterduikerbrug aan deze kleurrijke Amsterdammer.

Bronnen: Marte van Santen Dirk de Waterduiker: een held met gebreken, Ons Amsterdam, (2007), Stadsarchief Amsterdam (2019), Politie Amsterdam op Facebook (2020).