Houtbouw in de stad
Violettenstraat, nrs. 6-8. Het was in 1980, toen het werd opgeleverd, een spectaculier pand. Spectaculair, omdat het niet alleen een houtskelet had, maar ook een voorgevel van hout.
Houten huizen
In de middeleeuwen was Amsterdam een houten stad. In 1421 en 1452 waren er twee grote stadsbranden in Amsterdam. Precieze gegevens ontbreken, maar in 1421 zou meer dan een derde van de toen jonge stad verloren zijn gegaan. Zeker is dat de Nieuwe Kerk, de Heilige Stede, het Sint-Elisabethgasthuis, het Stadhuis en tenminste één huis in de Kalverstraat in vlammen opgingen. Mogelijk was de oorzaak een aanval van de bisschop van Utrecht.
De uitbreiding van de stad.
In 1452, de stad was inmiddels herbouwd en met een nieuwe ring uitgebreid, was er een nog grotere stadsbrand die tweederde tot driekwart van de middeleeuwse stad vernietigde. De Oude Kerk en alle veertien kloosters, dus feitelijk de hele oostkant van de stad, ging in vlammen op. Aan de westzijde werden het Stadhuis, de Kapel ter Heilige Stede, alsmede een poort, torens, bolwerken en kerken beschadigd.
De twee grote branden leidden tot rigoureuze maatregelen. Tussen 1452 en 1669 werden meer dan tien keuren afgekondigd. In de eerste keur werd bepaald dat nieuwe huizen een stenen zijgevel moesten krijgen. Twee voorbeelden daarvan zijn nog te zien in Amsterdam: op de Begijnhof (1528) en op de Zeedijk 1 (1550).
Latere keuren bepaalden dat bestaande zijgevels moesten worden vervangen, dat ook voor- en achtergevels van steen moesten zijn, en tenslotte werden in 1669 houten huizen helemaal verboden. De meeste bouwers van de grachtengordel hadden al een voorschot op dit verbod genomen. Bij de aanleg hiervan, in het begin van de 17e-eeuw, werden nog maar weinig houten huizen gebouwd.
Het zou drie eeuwen duren voordat er in Amsterdam weer houten huizen werden gebouwd.
Violettenstraat en Anjelierstraat
De aanleiding om houtbouw weer toe te laten – en zelfs te promoten – was het project Bouwen voor de Buurt, in de jaren tachtig en negentig. Het project beoogde rond de vijftig gaten in oudere delen van de stad op te vullen en houtskeletbouw was licht en makkelijk in te passen tussen bestaande huizen. Populair werd het niet. Alleen in de Violettenstraat op nrs. 6-8 en om de hoek daarvan in de Anjeliersstraat op nrs. 32-34 werden in 1980 houten huizen neergezet. Beide panden hebben naast stenen zijgevels ook een stenen basis. Daarna zijn in het kader van dit project nog twee panden met een houten skelet gebouwd, in de Foeliedwarsstraat op nrs. 80-84 (1989) en in de Blasiusstraat op nrs. 51-53 (1993).
Houten huizen zijn terug
Pas in deze eeuw is houtbouw weer populair geworden. In 2020 heeft Amsterdam in de metropoolregio afgesproken dat in 2025 20% van alle nieuwbouw houtbouw zal zijn. Ook zijn er plannen voor een complete houten buurt in het Mandelapark in Zuidoost.
In het Amstelkwartier werd in 2021 Haut geopend, een van de hoogste houten woontorens ter wereld. Kortom, houtbouw is terug.
Haut
Bronnen:
Gabri van Tussenbroek, De houten eeuw van Amsterdam, 2023
Amsterdam Cultuur-Historische Vereniging, 2023, https://www.amsterdamhv.nl/wiki/houten-gevel.html
Ymkje de Boer en Ron de Muijnck, Langs de houten huizen van Amsterdam, https://www.houtenhuizen.amsterdam/
Patrick Meershoek, Amsterdam wordt eerste Nederlandse gemeente met complete houten buurt: 700 nieuwe woningen in Zuidoost, Parool, 23 februari 2022.
Follow Us
