Maar eenmaal door de sluis konden de tuinders en boeren makkelijk hun waar verkopen. Er waren op en rond het Spui verschillende markten. Voor het Maagdenhuis was bijvoorbeeld een platvismarkt. Op de Nieuwezijds Voorburgwal, vlak bij het Spui, was vanaf het begin van de zeventiende eeuw de bloemenmarkt, die later naar de huidige plek verhuisde, en wat noordelijker op de Nieuwezijds Voorburgwal was al aan het begin van de zestiende eeuw een melkmarkt. Het Boerenverdriet verloor zijn functie rond 1600 toen de stad werd uitgebreid en de sluis overbodig werd.

Over land: de pelgrims

In maart 1345 gebeurde in Amsterdam een wonder. Een hostie die een stervende man in de Kalverstraat had uitgebraakt en die vervolgens door een non in het vuur was gegooid, bleek de volgende dag nog helemaal ongeschonden. Op de plaats waar de woning van de man had gestaan, werd ter ere van dit wonder de Kapel ter Heilige Stede gebouwd. Het wonder leidde er toe dat Amsterdam een populair pelgrimsoord werd: ‘Het was eigenlijk de allereerste vorm van Amsterdamse citymarketing: de middeleeuwse promotie van het Mirakel van Amsterdam (…) Honderdduizenden pelgrims leggen eeuwenlang deze route af om neer te knielen bij de heilige hostie. Er verschijnen herbergen en uitspanningen. Amsterdam verandert van klein vissersdorp in een religieuze toeristentrekpleister met een levendige handel in spirituele snuisterijen (Gemeente Amsterdam, 2019).

De Heiligewegspoort op het huidige Koningsplein gaf de pelgrims toegang tot de Heilige Stede. De poort werd in de loop van de tijd een keer iets verplaatst en de oorspronkelijke houten poort werd vervangen door een stenen poort, ontworpen door de befaamde Jacob van Kampen (zie afbeelding bovenaan). 

De toestroom van pelgrims stopte na ruim twee eeuwen, in 1578, toen Amsterdam van een katholieke een protestante stad werd. Maar er waren toen inmiddels voldoende andere redenen om naar de vrije handelsstad Amsterdam te komen. Deze afbeelding uit 1601, gesitueerd net buiten de poort, laat zien dat de drukte bleef. De Heiligewegspoort bleef bestaan tot 1664, toen hij net als het Boerenverdriet door stadsuitbreiding zijn functie verloor. Maar de Heiligeweg die ook nu nog het Koningsplein met de Kalverstraat verbindt, is een restant van en herinnering aan de oude pelgrimsroute. En het Mirakel wordt nog elk jaar in maart herdacht met een stille nachtelijke omgang langs katholieke kerken.