We horen het dagelijks als de beiaarden van het Paleis, de Oude Kerk, de Munttoren, de Westerkerk en Zuiderkerk in de stad klinken: muziek mogelijk gemaakt door klokkengieterij Hemony, vanaf 1655 gevestigd aan het Molenpad.
In dat jaar werd de uit Frankrijk afkomstige François Hemony benoemd tot Stadsklokkengieter van Amsterdam. Zijn jongere broer Pierre kwam negen jaar later ook naar Amsterdam en volgde na de dood van François hem op als Stadsklokkengieter.
Op het Molenpad – een oud pad dat uitzicht bood op een molen op de stadswal - en de naastgelegen Keizersgracht kreeg François een ruim perceel tot zijn beschikking om er een gieterij (zie afbeelding boven) en een woonhuis te bouwen. Naast luidklokken maakte Hemony er beiaarden, ook wel klokkenspelen of carillons genoemd.
De gebroeders Hemony maakten vijf klokkenspelen voor Amsterdam. Vier daarvan (Munt, Zuiderkerk, Oude Kerk en Westerkerk) worden regelmatig bespeeld door de stadsbeiaardiers Boudewijn Zwart en Gideon Boden. Het Paleis op de Dam heeft geen vaste beiaardier.
Vijf Hemony beiaarden in Amsterdam
De beiaard van de
Munttoren
was het eerste klokkenspel dat Amsterdam aanschafte bij François en Pierre. Het werd in 1651 voor de Beurs van Hendrick de Keyser gegoten in hun toenmalige klokkengieterij in Zutphen en hing van oorsprong in de Beurstoren. In 1668 verhuist het klokkenspel naar de Munttoren. Van de huidige 38 klokken zijn er nog 13 origineel.
De beiaard van de Zuidertoren
stamt uit 1655. François was toen al aangesteld als stadsklokkengieter in Amsterdam, maar goot deze beiaard ook nog in Zutphen. Het klokkenspel van de Zuidertoren telt 32 klokken en is het meest originele Hemony klokkenspel dat in Amsterdam is overgebleven. Slechts enkele kleinere klokken zijn vervangen.
Het carillon van de Oude Kerk
is gegoten in 1658 en heeft 47 klokken, waarvan nog 14 origineel zijn. In dat zelfde jaar werd ook het carillon van de Westerkerk
gemaakt. Het telt 51 klokken, waarvan 9 originele. Tenslotte werd op het Molenpad het klokkenspel voor het Stadhuis gegoten, nu het Koninklijk Paleis
op de Dam. Dit klokkenspel is uit 1664. Het bestaat uit 47 klokken, waarvan nog 9 origineel zijn.
Links Boudewijn Zwart in de Westertoren. Hij speelt regelmatig samen met watermuzikant Reinier Sijpkens die dan met zijn bootje in de gracht onder de toren dobbert. Rechts Gideon Botten in de Zuidertoren.
Klokkendans
Volgens Boudewijn Zwart is een beiaardier
“een straatmuzikant op hoog niveau. Je speelt niet voor jezelf. Daar hoort een breed repertoire bij: kinderliedjes, Bach, Mozart, maar ook volksmuziek en jazz”. En met de Hemonyklokken is dat een groot plezier. Ze zijn van uitzonderlijke kwaliteit. Gideon Botten zei in een interview: “Na hen heeft niemand meer dat hoge niveau van klokken maken bereikt. Pieter Hemony heeft het geheim van het ontwerpen en stemmen van klokken in 1680 meegenomen in zijn graf” (Binnenstad 243, december 2010).
De klokken worden en werden alom geprezen. Vondel dichtte al:
Ik verhef mijn’ toon in ’t zingen
Aen den Amstel en het Y,
Op den geest van Hemony,
d’Eeuwige eer van Loteringen,
Die ’t gehoor verlekkren kon
Op zijn klokspijs, en zijn noten,
Ons zo kunstrijk toegegoten;
't Lust ons op de klokketon,
Om doorluchte torentransen,
Enen klokkedans te dansen.
De broers Hemony hebben 51 carillons gemaakt voor binnen- en buitenland, waarvan er 33 op het Molenpad zijn gegoten. Na het overlijden van Pieter werd de voormalige klokgieterij van Hemony verbouwd tot stal, pak- en koetshuis. Aan de Keizersgracht werden nieuwe woonhuizen gebouwd. Daar, op nr. 458, herinnert alleen nog een klein bordje aan de Hemony’s.
